تکیه در زبان ترکی آذربایجانی

پژوهش حاضر به بررسی همبسته های آکوستیکی تکیه واژگانی، جایگاه تکیه در مقوله های نحوی و صرفی، سطوح تکیه و ویژگی های گام در ترکی آذربایجانی در چارچوب نظریه وزنی هیز (1995) اختصاص یافته است. بدین منظور 1500 طیف نگاشت به دست آمده از گفتار پنج گویشور این زبان با استفاده از نرم افزارهای پرات و اکسل مورد بررسی قرارگرفت. پس از تحلیل داده ها مشخص شد همبسته آکوستیکی تکیه در ترکی آذربایجانی بسامدپایه است. در این زبان هجای آخر اسم ها , صفت ها معمولاً برجسته تر از سایر هجاهاست و تکیه اصلی روی این هجاها منتقل می شود. اگر پسوندی به مقوله های نحوی فوق افزوده شود تکیه روی هجای پایانی قرارمی گیرد. در اعداد اصلی تکیه روی هجای اول است ولی چنانچه پسوندهای ترتیبی و کسری افزوده شوند تکیه روی این هجاها منتقل می شود. در صورت های ندایی تکیه روی هجای اول است. لازم به ذکر است پسوندهایی نظیر پسوند مقوله ساز، پسوند حالت متممی تایی و پسوند حالت متممی بایی اگر به مقوله های نحوی فوق افزوده شوند این پسوندها تکیه نمی گیرند. در افعال نیز تکیه روی هجای ماقبل آخر قرارمی گیرد. در فعل امری خواهشی تکیه روی هجای آخر قرارداد ولی در امری دستوری تکیه روی هجای اول قرارمی گیرد. در فعل نهی نیز تکیه روی هجای اول است. در این پژوهش قیدهایی بررسی شده اند که به وسیل? پسوندهای قیدساز ساخته می شوند. پسوندهای قیدساز در این زبان تکیه می گیرند. شاهدی مبنی بر وجود تکیه ثانویه در داده های این پژوهش مشاهده نشد. در پایان نیز مشخص شد گام در ترکی آذربایجانی از نوع آیمبی، غیر حساس به کمیت، حداکثر دو هجایی و دارای برجستگی پایانی است.